De Beeldhouwer van Amsterdam
Soms ken je iets al heel lang, maar voelt het alsof je het voor het eerst ziet. Dat had ik op een zonnige middag in juni, in het Koninklijk Paleis op de Dam. Tussen museumdirecteuren, kunstverzamelaars en zelfs koning Willem-Alexander woonde ik de opening bij van de tentoonstelling: ‘Artus Quellinus – Beeldhouwer van Amsterdam’.
Een grootmeester in zijn tijd.
Een tijdgenoot van Rembrandt.
Vergeleken met Bernini.
Een naam die 3 eeuwen geleden stond voor absoluut vakmanschap, status en weergaloze schoonheid. Een beroemde kunstenaar die onze stad in steen heeft vastgelegd. En toch is zijn naam bijna compleet uit het Amsterdamse geheugen verdwenen.
Maar dat gaat nu veranderen. Het Koninklijk Paleis organiseert namelijk samen met het Rijksmuseum een imposante en nooit eerder vertoonde overzichtstentoonstelling over Artus Quellinus.
Tentoonstelling Artus Quellinus in Paleis op de Dam
Je kent waarschijnlijk wel de beroemde Atlas op het dak van het Paleis. De sculpturen in de Burgerzaal. En het indrukwekkende reliëf beneden in rechtzaal de Vierschaar. Allemaal zijn ze van de hand van Artus Quellinus.
Ook in de rest van Europa was Quellinus immens populair. Voor tal van vooraanstaande en koninklijke klanten vervaardigde hij beeldhouwwerken. Tot een grote tentoonstelling kwam het echter nooit.
Zijn werken zitten namelijk vastgeklonken in gebouwen, hebben een permanente plek in verschillende kerken en musea of behoren tot privé collecties. Geen eenvoudige klus om die samen te brengen.
Toch is dat nu gelukt door een bijzondere samenwerking tussen Het Paleis en het Rijksmuseum, waarvan de eerste zijn meesterwerk draagt en de laatste de grootste collectie modellen en schetsen beheert.
Meer dan 100 topstukken zijn uit binnen- en buitenland samengebracht. Waaronder het levensgrote heiligenbeeld van Sint-Petrus uit de Sint Andrieskerk in Antwerpen. De enorme fontein van Pallas Athene – godin van de wijsheid, krijgskunst en vrede – vanuit museum Kurhaus Kleve in Duitsland. En natuurlijk bijzondere aandacht voor de meesterlijke werken in het Paleis zelf. Samen met hun voorstudies uit de Rijksmuseum collectie.
Een tentoonstelling die slechts eenmalig gehouden zal worden en die je zeker niet mag missen!
Wie was Artus Quellinus?
In de 17e eeuw was Artus Quellinus een van de beroemdste beeldhouwers van Europa. Hij werd geboren in Antwerpen, verhuisde in 1648 naar Amsterdam en kreeg daar de grootste beeldhouwopdracht ooit in de Lage Landen: het decoreren van het gloednieuwe, imposante stadhuis op de Dam, dat we nu kennen als het Koninklijk Paleis.
15 jaar werkte Quellinus eraan. Van gevel tot burgerzaal, van rechtbank tot dakkapel. Alles werd door hem ontworpen. In wit marmer, groots, dramatisch en vol symboliek. Hij mocht zich met recht de ‘beeldhouwer van Amsterdam’ noemen.
‘Levend marmer’
Wat Quellinus zo bijzonder maakt, is de levensechtheid van zijn werk. Zijn beelden zo expressief, zo dynamisch, zo vol emotie. Ogen die naar je kijken. Gezichten die compassie, afkeer en kracht tonen. Lichamen die lijken te ademen, bewegen en worstelen. Zijn beeldhouwwerken zijn allesbehalve koud steen. Ze lijken zo levensecht, dat hij al snel ‘de meester van het levende marmer’ werd genoemd. Zoals ook koning Willem-Alexander nog eens benadrukte in zijn toespraak bij de opening.
Een verhaal over Amsterdam
Maar we zien niet enkel prachtige beelden. Het is ook een verhaal over Amsterdam. Over hoe deze stad zichzelf zag, en graag gezien wilde worden.
In het marmer toonde de stad toonde zich als wereldmacht, als stad van vrede na de 80-jarige oorlog met Spanje. Als baken van barmhartigheid, als hoeder van de rede. Maar we zien de genadeloze kant van de stad, waar rechtspraak rechtvaardig, maar ook met harde hand werd uitgevoerd. En soms de hoogmoedigheid en arrogantie doorschemert.
Quellinus beeldhouwde het allemaal. Zo zien we in de burgerzaal hoe Amsterdam letterlijk de wereld onder haar voeten had. En in de Vierschaar de gruwelijke voorstellingen van geselingen en executies.
En die waren destijds geen fabel, maar realiteit. De doodstraf werd voltrokken in de Vierschaar in het stadhuis, de executie van de veroordeelde misdadigers volgde midden op de Dam en het lijk werd tentoongesteld op het galgenveld in Volewijck in Noord.
Ook andere beelden in het stadhuis golden niet enkel als decoratie. Maar dienden ter instructie. Symbolische representaties van deugden, waarschuwingen tegen hoogmoed, visuele vertellingen over rechtvaardigheid, handel, goed bestuur en religie.
En boven de administratiekantoren vertellingen die aan de bezoeker toonde bij welke kamer hij moest zijn. Want lezen kon men toentertijd nog nauwelijks.
Unieke tentoonstelling: eenmalige kans!
Dankzij deze uitzonderlijke samenwerking tussen het Rijksmuseum en Paleis zien we beelden die normaal nooit worden uitgeleend. Voor het eerst zien we deze stukken samen met zijn meesterwerk, op één locatie, in één tentoonstelling, in het Paleis op de Dam.
- Een oeuvre tentoonstelling van een van de grootmeesters in de 17e eeuw.
- Een tentoonstelling die slechts eenmalig zal kunnen plaatsvinden.
- De grootste tentoonstelling in het Koninklijk Paleis ooit.
- De allereerste samenwerking tussen het Paleis en het Rijksmuseum.
- Meer dan 100 werken samengebracht uit musea en kerken in binnen- en buitenland.
- Het levensgrote beeld van Sint-Petrus, uit de Sint-Andrieskerk in Antwerpen: nog nooit eerder buiten de kerk geweest.
- De monumentale fontein van Pallas Athene uit Museum Kurhaus in Kleef: die alleen vervoerd kon worden doordat het dak van het museum tijdelijk werd verwijderd.
- Zeldzame terracotta modellen en ontwerpen uit het Rijksmuseum die met de populariteit van Quellinus zeer gewilde kunstobjecten werden.
- Waar je normaal door de paleisgalerij loopt, op weg naar het volgende vertrek, staat nu de spotlight op de beelden in die galerij zelf. Met uitleg, voorstudies of modellen erbij.
Praktische info ‘Artus Quellinus‘
‘Artus Quellinus – Beeldhouwer van Amsterdam’
18 juni t/m 27 oktober 2025
Koninklijk Paleis Amsterdam
Tickets: paleisamsterdam.nl
Ook leuk voor kinderen met kids audiotour!
Deze blog is een samenwerking met Koninklijk Paleis Amsterdam. Zo leuk, want ik ben al jaren fan van het museum. Het Paleis heeft zich op geen enkele wijze bemoeid met de inhoud.
